Մթնոլորտը Երկիրը շրջապատող և նրա հետ պտտվող օդային թաղանթն է: Նրա ստորին սահմանը երկրագնդի մակերևույթն է: Մթնոլորտի հաստությունը 1500-2000 կմ է, որը հավասար է Երկրի շառավղի մոտ 1/3-ին: Մթնոլորտը մնում է երկրագնդի շուրջը և Տիեզերքում չի ցրվում երկրագնդի ձգողության շնորհիվ:
Մթնոլորտն առաջացել է երկրակեղևի և ջրոլորտի ձևավորման գործընթացում արտազատված գազերից: Մթնոլորտային օդը մի շարք գազերի խառնուրդ է: Նրա բաղադրության մեջ գերակշռում են ազոտը և թթվածինը: Օդը պարունակում է նաև չնչին քանակի արգոն, ածխաթթու գազ, նեոն, հելիում, ջրածին, օզոն և այլ գազեր: Նրանում կան ջրային գոլորշիներ, սառույցի բյուրեղներ, ծխի և փոշու մասնիկներ:
Մենք գիտենք, որ Երկիրն Արեգակնային համակարգի միակ մոլորակն է, որի վրա կյանք կա: Երկրի վրա կյանքի պահպանման համար մթնոլորտի նշանակությունը հսկայական է: Ամենից առաջ օդն անհրաժեշտ է մոտավորապես 11 հազար լիտր օդ: Մարդը և կենդանիներն օդից յուրացնում են թթվածին, իսկ բույսերը՝ նաև ածխաթթու գազ: Օդից կլանելով ածխաթթու գազը՝ Արեգակի ճառագայթերի ազդեցությամբ կանաչ բույսերը դրանից անջատում են թթվածինը և այն վերադարձնում մթնոլորտ:
Մթնոլորտի շնորհիվ Երկրի վրա պահպանվում են այն ջերմային պայմանները, որոնց հարմարվել են մարդը և մյուս կենդանի օրգանիզմները: Մթնոլորտը ցրում է Արեգակի կիզիչ ճառագայթները, և դրանց ցերեկվա ընթացքում այնքան էլ ուժեղ չեն տաքացնում Երկրի մակերևույթը: Իսկ գիշերվա ընթացքում այն վերմակի նման պահում է տաքությունը՝ թույլ չտալով, որ Երկրի մակերևույթն արագ սառչի:
Մթնոլորտը Երկրի մակերևույթը պաշտպանում է երկնաքարերից: Դրանք, մեծ արագությամբ մտնելով մթնոլորտ, նրա վերին շերտերում օդի հետ շփումից շիկանում և այրվում են՝ հազվադեպ հասնելով Երկրի մակերևույթ:
Մթնոլորտը Երկրի վրա ջրի շրջապտույտի անհրաժեշտ պայմաններից է: Մենք գիտենք, որ մթնոլորտում ջրային գոլորշիները խտանում են և տեղումների ձևով նորից թափվում Երկրի վրա:
Հարցեր
1. Ի՞նչ է մթնոլորտը:
Մթնոլորտը Երկիրը շրջապատող և նրա հետ պտտվող օդային թաղանթն է, որը շատ մեծ կարևորություն ունի մարդկանց համար:
2. Որտեղի՞ց է սկսվում մթնոլորտը և ի՞նչ բարձրության է հասնում:
Նրա ստորին սահմանը երկրագնդի մակերևույթն է: Մթնոլորտի հաստությունը 1500-2000 կմ է, որը հավասար է Երկրի շառավղի մոտ 1/3-ին:
3. Ինչու՞ մթնոլորտը չի ցրվում:
Մթնոլորտը մնում է երկրագնդի շուրջը և Տիեզերքում չի ցրվում երկրագնդի ձգողության շնորհիվ:
4. Ի՞նչ է օդը: Ո՞ր գազերն են կազմում օդի բաղադրության հիմնական մասը:
Մթնոլորտային օդը մի շարք գազերի խառնուրդ է: Նրա բաղադրության մեջ գերակշռում են ազոտը և թթվածինը: Օդը պարունակում է նաև չնչին քանակի արգոն, ածխաթթու գազ, նեոն, հելիում, ջրածին, օզոն և այլ գազեր: Նրանում կան ջրային գոլորշիներ, սառույցի բյուրեղներ, ծխի և փոշու մասնիկներ:
5. Ի՞նչ նշանակություն ունի մթնոլորտը Երկրի վրա կյանքի գոյության համար:
Մթնոլորտի շնորհիվ Երկրի վրա պահպանվում են այն ջերմային պայմանները, որոնց հարմարվել են մարդը և մյուս կենդանի օրգանիզմները: Մթնոլորտը ցրում է Արեգակի կիզիչ ճառագայթները, և դրանց ցերեկվա ընթացքում այնքան էլ ուժեղ չեն տաքացնում Երկրի մակերևույթը: Իսկ գիշերվա ընթացքում այն վերմակի նման պահում է տաքությունը՝ թույլ չտալով, որ Երկրի մակերևույթն արագ սառչի:
Մթնոլորտը Երկրի մակերևույթը պաշտպանում է երկնաքարերից: Դրանք, մեծ արագությամբ մտնելով մթնոլորտ, նրա վերին շերտերում օդի հետ շփումից շիկանում և այրվում են՝ հազվադեպ հասնելով Երկրի մակերևույթ:
Մթնոլորտը Երկրի վրա ջրի շրջապտույտի անհրաժեշտ պայմաններից է: Մենք գիտենք, որ մթնոլորտում ջրային գոլորշիները խտանում են և տեղումների ձևով նորից թափվում Երկրի վրա:
Elis Khechoyan 